فهرست مطالب
در دنیای رمزارزها، فناوری‌های نوین و مفاهیم پیشرفته به سرعت در حال ظهور هستند. یکی از این مفاهیم که اخیرا در میان علاقه‌مندان به رمزارزها به شدت مورد توجه قرار گرفته است، DePIN یا شبکه زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز است. DePIN وعده یک تحول ویژه را در نحوه ارائه زیرساخت‌ها و منابع می‌دهد و کلید تحقق آن را، ترکیب دنیای غیرمتمرکز بلاکچین و فناوری‌های جدید مانند هوش مصنوعی و اینترنت اشیا می‌داند. DePIN را در کل می‌توان شبکه‌ای تعریف کرد که در آن ابزارها و زیرساخت‌های فیزیکی می‌توانند به صورت خودکار یا توسط صاحبان آنها به یکدیگر متصل شوند. در نتیجه به کمک DePIN، بدون دخالت یک نهاد متمرکز می‌توان منابع و ابزارها را در فضایی غیرمتمرکز به اشتراک گذاشت.
این مقاله جنبه‌های مختلف فناوری DePIN و تأثیرات آن بر دنیای بلاکچین و ارزهای دیجیتال را به شکل ساده بیان می‌کند. همچنین پروژه‌های برجسته این زمینه و چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌روی آن را بررسی می‌نماید. هدف نهایی مقاله ارائه دیدگاهی جامع به خوانندگان برای درک بهتر این مفهوم نوظهور و اهمیت آن در اکوسیستم دنیای ارزهای دیجیتال است.
DePIN چیست و چگونه عمل می‌کند؟
DePIN مخفف Decentralized Physical Infrastructure Networks یا شبکه‌های زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز است. البته این مفهوم در گذشته با اسامی دیگری نیز معرفی شده بود مانند EdgeFi ،TIPIN و PoPW که هر کدام‌شان متشکل از چند واژه هستند. اما واژه DePIN در ابتدا توسط Messari که سازمانی با هدف آنالیز داده‌ها و اطلاعات کریپتویی و انتشار آنها است، به کار برده شد و تمامی اسم‌های پیشین و تعاریف‌شان را در بر گرفت. از آن پس ما نیز این حوزه را با نام DePIN می‌شناسیم. DePINها شبکه‌هایی هستند که با استفاده از توکن‌ها افراد را تشویق می‌کنند تا منابع در اختیار خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند. این منابع شامل فضاهای ذخیره‌سازی ابری، قدرت پردازش گرافیکی (GPU)، هات‌اسپات‌ها و … است که امروزه اغلب توسط شرکت‌های متمرکز به کاربران ارائه می‌شود. DePINها امکانی را فراهم می‌کند که ارائه زیرساخت‌ها و منابع به صورت غیرمتمرکز و توسط کاربران در سراسر جهان انجام شود. این قابلیت، تحولی عظیم در نحوه ارائه و اشتراک زیرساخت‌ها ایجاد کرده است.
نگاهی به روش سنتی مدیریت زیرساخت‌ها و ارائه خدمات
پیدایش فناوری بلاکچین، تأثیر بزرگ و نوآورانه‌ای بر بسیاری از صنایع و حوزه ها داشته است. از جمله نوآوری‌های بلاکچین می‌توان به امور مالی غیرمتمرکز (DeFi)، کسب درآمد از بازی‌ها (Play to earn) و خلق و ثبت آثار هنری دیجیتال (NFT) اشاره کرد. با این حال، یک حوزه که تا حد زیادی بدون تغییر باقی مانده، زیرساخت‌های فیزیکی است.
تا به امروز، مدیریت زیرساخت‌های فیزیکی مانند شبکه‌های بی‌سیم، خدمات ابری، شبکه‌های حمل‌ونقل و شبکه‌های برق توسط شرکت‌های بزرگ انجام شده است. چرا که به دلیل نیاز به سرمایه زیاد و چالش‌های لجستیکی مرتبط با اداره این زیرساخت‌ها، تنها این شرکت‌ها هستند که توانایی ارائه این خدمات را دارند. در نتیجه این نهادهای متمرکز در سال‌های اخیر بر قیمت‌گذاری و ارائه خدمات به کاربران، انحصار ایجاد کرده‌اند. این انحصار منجر به کمبود رقابت و نوآوری شده و تجربه‌های ناخوشایندی را برای کاربران به همراه داشته است.
اگرچه، امروزه شرکت‌هایی مانند اوبر و ایربی‌ان‌بی با استفاده از مدل “اقتصاد اشتراکی” ارزش زیادی را ایجاد کرده‌اند. ” اقتصاد اشتراکی ” توصیف می‌کند که چگونه اوبر، ایربی‌ان‌بی و دیگران با بهره‌گیری از مشارکت‌کنندگان و دارایی‌های آنها، توانسته‌اند کالاها و خدمات ارزشمندی ارائه دهند.با این حال، به دلیل متمرکز بودن اوبر، کنترل شبکه، رانندگان و کسب‌وکار در دست خود اوبر باقی می‌ماند.
اساس ایده شبکه زیرساخت‌های فیزیکی غیرمتمرکز یا DePIN نیز، اقتصاد اشتراکی است اما به شیوه‌ای عادلانه‌تر و فراگیرتر. به صورتی که این خود افراد و کاربران کسب‌وکارها هستند که شبکه و امکانات آن را ساخته و می‌کنند.
چگونگی عملکرد DePIN و تأثیر آن بر مدیریت زیرساخت‌ها
DePIN یک فضای طراحی کاملاً جدید برای زیرساخت‌های فیزیکی ایجاد می‌کند. هر شبکه DePIN شامل دستگاه‌های فیزیکی خواهد بود که داده‌های مخصوص به خود را تولید کرده و برای استفاده، با بقیه به اشتراک می‌گذارند. با افزایش حجم این داده‌های تولید شده، فضای مناسبی برای ساخت برنامه‌های کاربردی غیرمتمرکز (DApps) فراهم می‌شود. DAppها از این داده‌ها به شکل‌های مختلف و برای خدمت‌رسانی به بازارهای خاص، استفاده می‌کنند.
به عنوان مثال، پروژه DIMO را در نظر بگیرید. DIMO یک پروژه متن باز DePIN است که اطلاعات و داده‌های خودروی افراد را در ازای پرداخت توکن DIMO به آنها، دریافت می‌کند. سپس با جمع‌آوری و تحلیل این اطلاعات، به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد برنامه‌های کاربردی را بر بستر داده‌های جمع‌آوری شده توسط شبکه بسازند و خدمات ارزشمندی به صاحبان خودرو ارائه دهند.
برای درک بهتر این موضوع، نمونه دیگری را مثال می‌زنیم. پروژه درایو (Drife) یک نسخه DePIN از اوبر است. درایو مانند اوبر، مسافران را به صاحبان خودرو که مایل به رانندگی و کسب درآمد از خودروی خود هستند، معرفی می‌کند. مسافران در ازای دریافت خدمات پول نقد پرداخت می‌کنند که تقریباً ۱۰۰٪ از این پرداخت نقدی سهم رانندگان است. با این حال، از آنجایی که درایو یک پروتکل غیرمتمرکز است (و نه یک نهاد متمرکز)، رانندگان توکن DRF را به عنوان پاداشی برای مشارکت‌های خود دریافت می‌کنند تا با آن بتوانند هم پیشنهاداتی برای تغییرات در پروتکل و قوانین شبکه ارائه دهند، هم در رأی‌گیری‌ها شرکت کنند. در آینده، درایو قصد دارد به رانندگانی که حاضر به رانندگی در مناطق کم‌پوشش هستند، پاداش‌های توکنی اضافی پرداخت کند. این راهی برای کمک به گسترش جغرافیایی شبکه رانندگان درایو و در نتیجه به نفع کاربران خواهد بود. مثال درایو، یک نسخه فراگیرتر از اقتصاد اشتراکی است که واسطه (اوبر) را حذف کرده و با یک پروتکل غیرمتمرکز جایگزین می‌کند. نتیجه این کار سفرهای ارزان‌تر برای سواران و درآمد بیشتر برای رانندگان است. همچنین رانندگان قدرت تصمیم‌گیری در شبکه‌ای که هر روز به ساخت آن کمک می‌کنندرا خواهند داشت.
به این ترتیب DePIN با پاداش‌های توکنی و کنترل غیرمتمرکز پروژه‌ها توسط خود اعضا، مفهوم “اقتصاد اشتراکی” را یک قدم جلوتر می‌برد.
اجزای تشکیل‌دهندهDePIN و نقش آنها در عملکرد شبکه
شبکه‌های DePIN برای عملکرد درست، به طور کلی به موارد زیر نیاز دارند:
سخت‌افزارها: ابزارهای فیزیکی که به اتصال شبکه‌ها به دنیای واقعی کمک می‌کنند. برای مثال، از هات‌اسپات‌ها می‌توان در شبکه‌های بی‌سیم و از فضاهای ذخیره‌سازی خالی موجود در هاردها می‌توان در شبکه‌های ذخیره‌سازی استفاده کرد.
اپراتورهای سخت‌افزارها: کاربرانی که سخت‌افزار را خریداری (یا قرض) کرده و با هدف ارائه خدمات به شبکه‌ها متصل می‌شوند.
توکن‌ها: ارز دیجیتال خاص هر شبکه یا پروژه که در ازای ارائه سرویس، به اپراتورهای سخت‌افزارها پرداخت می‌شود. بنابراین توکن‌ها برای اپراتورها، انگیزه‌ی ارائه خدمات بهینه‌تر و برای کاربران، ابزاری برای پرداخت هزینه این خدمات هستند. هر توکن دارای ویژگی‌های متفاوتی است که بر اساس قوانین تعیین‌شده توسط پروژه مشخص می‌شود.
کاربران نهایی: کاربرانی که از سخت‌افزارها و زیرساخت‌های موجود در شبکه، خدمات دریافت می‌کنند. به عنوان مثال، کاربر نهایی ممکن است فردی باشد که ترجیح می‌دهد برای دریافت خدمات وای‌فای به جای شرکت‌ها به پروژه‌های DePIN اعتماد کند و هزینه استفاده از خدمات را در قالب توکن مخصوص آن پروژه، به اپراتورها پرداخت نماید.
در ساختار DePIN عوامل بالا به صورت یک چرخه عمل می‌کنند و در این چرخه هر کدام بر بهبود عملکرد دیگری تاثیر می‌گذارد. برای درک بهتر این موضوع تصویر زیر را ببینید.
مزایا و چالش‌های استفاده از DePIN
از مزایای DePIN می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
پتانسیل رشد زیاد: امروزه موضوع شبکه‌های زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز در دنیای رمزارزها یک فناوری رو به رشد است. با وجود DePIN امکان رشد قابل توجه تعداد و کیفیت این شبکه‌ها در آینده وجود دارد.
کارایی بالا و صرفه‌جویی در هزینه: شبکه DePIN به کمک فناوری بلاکچین و ایجاد طرح‌های انگیزشی برای کاربران، راه‌حل‌های مؤثر و مقرون‌به‌صرفه‌ای را ارائه می‌دهد که برای توسعه‌ی بازار این فناوری مناسب است.
غیرمتمرکز بودن: DePIN دارای یک سیستم غیرمتمرکز است که به جامعه‌ی تشکیل‌دهنده خود امکان می‌دهد در ساخت و نگهداری شبکه مشارکت کنند، بدون نگرانی از دخالت نهادهای ناظر و واسطه.
برخی از چالش‌های DePIN عبارتند از:
نیاز به بازنگری در مکانیزم انگیزشی: مدل ارائه توکن‌ها به عنوان پاداش، نیاز به بهبود دارد تا تعادل بیشتری بین منافع مشارکت‌کنندگان و خود پلتفرم ایجاد شود. این مسئله به حفظ سرمایه‌گذاران قدیمی و جذب مشارکت‌کنندگان جدید کمک می‌کند.
زمان و بازدهی: طراحی، ساخت و به‌کارگیری شبکه‌های زیرساخت فیزیکی غیرمتمرکز زمان زیادی می‌برد. علاوه بر این، پروژه‌های DePIN در مراحل اولیه در کسب سود با چالش روبرو هستند. این موضوع می‌تواند انگیزه افراد برای مشارکت در این پروژه‌ها را کاهش دهد.
رقابت شدید: پروژه‌های جدید DePIN، تحت فشار رقابت با شرکت‌های بزرگ و محبوب نسل وب 2 مانند گوگل، اپل و آمازون قرار دارند. بنابراین تیم‌های توسعه DePIN، برای ارتقا و ایجاد ویژگی‌های منحصربه‌فرد برای پلتفرم‌های خود دارد، نیاز به تلاش‌های مستمر دارند تا بتوانند در این بازار رقابت کنند.
معرفی پروژه‌های برجسته DePIN و نوآوری‌های آنها
Filecoin و Arweave، پیشرو در ارائه فضاهای ذخیره‌سازی غیرمتمرکز
این دو پروژه نحوه ذخیره‌سازی داده‌ها را بازتعریف می‌کنند. Filecoin با استفاده از پروتکل IPFS و با ارائه پاداش به وسیله توکن بومی شبکه یعنی Filecoin، فضاهای ذخیره‌سازی را میان افراد توزیع و هدایت می‌کند. Arweave نیز یک راه‌حل ذخیره‌سازی دائمی ارائه می‌دهد. این نوآوری‌ها هزینه‌های ذخیره‌سازی داده‌ها را کاهش و امنیت و یکپارچگی آنها را افزایش می‌دهند.
Helium، پیشگام در شبکه‌های بی‌سیم غیرمتمرکز
در شبکه Helium کاربران در ساخت شبکه‌های اینترنت اشیا (IoT) مشارکت کرده و در ازای آن ارز دیجیتال Helium دریافت می‌کنند. موفقیت به خصوص Helium، حل مشکل هزینه‌های بالا در ایجاد زیرساخت‌های IoT با استفاده از غیرمتمرکزسازی فرآیند‌ها است.
Render Network، پیشرو در ارائه پردازنده‌های گرافیکی غیرمتمرکز
Render Network، یک پلتفرم پردازش تصویر غیرمتمرکز است و راه‌حل جدیدی برای رندرینگ تصاویر و انیمیشن‌ها فراهم می‌کند. این شبکه با استراتژی قیمت‌گذاری چندسطحی، تقاضا و عرضه پردازنده‌های GPU را به خوبی هماهنگ می‌کند و گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه‌تر برای مشتریان فراهم می‌کند. در این شبکه کاربران در ازای دریافت قدرت پردازش تصویر، توکن Render پرداخت می‌کنند.
Theta Network، نوآور در رسانه‌های پخش زنده غیرمتمرکز
Theta Network با استفاده از فناوری غیرمتمرکزسازی، پخش و توزیع محتواهای رسانه‌ای را بهینه می‌کند، هزینه‌ها را کاهش و کارایی را افزایش می‌دهد. شبکه Theta از کاربرانی که بخشی از پهنای باند و قدرت پردازش خود را برای توزیع محتوای تصویری در اختیار دیگران می‌گذارند، بهره می‌برد و به آنها توکن theta را به عنوان پاداش می‌دهد. در نتیجه تجربه تماشای ویدیویی بهتری را برای سایر کاربران فراهم می‌کند.
جمع بندی
حالا که تا حد زیادی با مفهوم DePIN آشنا شدید، می‌توانید حدس بزنید که DePIN تنها یک پدیده جدید در بازار رمزارزها نیست، بلکه گامی رو به جلو در ادغام بلاکچین و زندگی روزمره ماست. پتانسیل این فناوری هنوز به طور کامل مورد استفاده قرار نگرفته، چرا که با ظهور هر فناوری جدید، امکان ادغام آن با سایر فناوری‌ها نیز وجود دارد. همان‌طور که شاهد ترکیب DePIN با تکنولوژی‌های هوش مصنوعی و حوزه وب 3 هستیم. بنابراین آینده DePIN درخشان به نظر می‌رسد و قطعا فرصت‌های جذابی را در دنیای رمزارزها و زندگی واقعی ایجاد می‌کند.
